سکه چیست

پیدایش سکه

شاید کمتر این مسئله به ذهنتان خطور کرده باشد که سکه چرا و چگونه شکل گرفت و دلیل پدید آمدن آن چه بود؟ همانطور که می توان حدس زد در گذشته های کهن داد و ستد مردم به وسیله تبادل کالاها انجام می شد. جالب تر این است که می توان از تصاویر حک شده روی سنگ ها و نقاشی های قدیمی نوع مبادلات که اغلب به واسطه چهارپایان بوده را مشاهده کرد.

همچنان که بشر با پیدایش فلزات برای تکامل ابزارهای زندگی تلاش می کرد، از فلزاتی مانند طلا و برنز و مس اشیایی با اشکال مختلف حلقه، استوانه، چهارگوش، کارد و تبر برای آسان نمودن مبادلات استفاده می کرد.

در مورد اولین نشانه های پیدایش واحد مبادلاتی فلزی روایت های مختلفی عنوان شده است. هرودوت مورخ یونانی لیدیها را اولین انسانهای سازنده این واحد پولی دانسته است. شواهد تاریخی هم نشان می دهد که در موقعیت جغرافیایی لیدیها در سارد پایتخت لیدی در شن های رود پاکتول Puctole ذرات طلا  وجود داشته است.

سکه طلا قدیمی ترین پول فلزی مبادلاتی

نخستین سکه های مبادلاتی در لیدی به شکل قطعات فلزی پهن و نامنظم بود.اشکالی ترکیبی از جنس طلا و نقره (آلکتروم) که یک روی آن شیارهای موازی داشت و بر روی دیگر آن فرورفتگی هایی حک شده بود.

در بعضی نمونه ها در بخش فرورفتگی نقش حیوانی همچون روباه خودنمایی می کرد. روباه در لیدی احترام خاصی داشته و مورد پرستش بوده است.

نخستین نمونه های قرص فلزی مربوط به دوره پادشاه لیدی کرزوس است. در آن دوران ابتدایی ترین نمونه پول فلزی حقیقی جهان با نام کروزئید پدید آمد. با این توصیف می توان تاریخچه شکل گیری سکه را به ۲۶۰۰-۲۷۰۰ سال پیش در لیدیه منطقه ای در ترکیه کنونی نسبت داد.

واحد پولی که به نام پادشاه لیدیه کرزوس به کرزویید معروف شد. پس از اینکه کوروش بزرگ شاه ایران لیدیه را فتح کرد، این پول فلزی در (۲۲۵۰ سال پیش) در ایران هم رواج پیدا کرد.

پایه گذاری این سیستم مالی نوظهور سرزمین لیدی را به ثروتمندترین اقتصاد آسیای کوچک و جهان تبدیل کرد. بعد از این دستاورد بزرگ حکومت های دیگر جهان نیز به تبعیت از آن اقدام به ضرب سکه کردند. البته جنس این پول فلزی در جوامع مختلف متفاوت بود اما در هر منطقه به ابزاری برای داد و ستد تبدیل شد.

تاریخچه شکل گیری سکه‌ طلا در ایران

آگاهی از تاریخچه هر چیزی موجب می شود به ریشه و اصالت شکل گیری آن پی ببریم. به خصوص وقتی این موضوع در مورد پیشینه سکه طلا باشد که از دیرباز نزد ایرانیان بها و جذابیت فوق العاده ای داشته است.

اولین دوران پدید آمدن این قرص های فلزی را  می توان دوران داریوش اول دانست که سکه های طلا رونق پیدا کرد.

در ادامه دوران هخامنشی اوجی برای قرص های پولی طلا با جنس و وزن ناب بود. در این دوران زیباترین و ارزشمندترین قطعات فلزی از جنس طلا ساخته شدند. قرص های فلزی که نام دریک بر آن نهاده شده بود.

با فرا رسیدن زمان حکومت ناصر الدین شاه این سبک از ابزار پولی دستخوش تغییراتی در عیار فلزی شد. از آنجایی که پول های قدیمی شکل دایره ای نامنظمی داشتند،خیلی از افراد سودجو به ساخت اشکال تقلبی آن پرداختند.

در مقابل عده ای هم سکه های طلا را می تراشیدند و وزن آن را کم می کردند.تا اینکه برای جلوگیری از تقلب، کناره های سکه‌ها شیارهایی ایجاد شد تا اگر افرادی اقدام به تراشیدن آن کنند ظاهر اصلی آن تغییر پیدا کند.

ساختار و کارایی سکه طلا در ایران

سکه طلا به شی فلزی دایره ای  با وزن و عیار مشخص می گویند که از زمان های کهن با نقش حکومت زمان ضرب می شده است. به همین ترتیب در دو طرف سکه اشکال و علائمی حک شده که اعتبار آن را نشان می دهد.

با توجه به وجود معادن طلای پربار در ایران می توان به وضوح مشاهده کرد که نخستین بار در ایران کاربرد پول های فلزی طلا و نقره مرسوم شده است.

این چنین بود که پادشاهی های مختلف ایران در مقایسه با کشورهای همسایه ثروت و شکوه بالاتری داشته اند. ورود سکه به ایران تحولات اقتصادی و سیاسی بزرگی در سرزمین ما به وجود آورد.

به گونه ای که هخامنشیان به یاری سکه‌های نقره و طلا بازرگانی را در زمان خود رونق بخشیدند. البته نوآوری بشر در ضرب سکه علاوه بر داد و ستد کارکردهای دیگری هم داشت.

مثلا سلسله های مختلف به پشتوانه این دارایی ها ثروت و اقتدار حکومت خود را به رخ می کشیدند. به طور کلی می توان گفت بشر برای فعالیت های مبادلاتی خود پول را اختراع کرد. از سوی دیگر برای ارزش و اعتبار بخشیدن و دوام بیشتر فلزاتی مانند طلا را برگزید.

در این راستا سکه‌های طلا به عنوان شاخص اقتصادی در دوره های مختلف با ضعف و قدرت حکومت ها تحولات زیادی پیدا کرد. ضمن اینکه در فراز و نشیب زمان اطلاعاتی در حوزه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حتی مذهبی در نقش و نگارهای آن ثبت شد.